Socijalističko nasleđe i formiranje savremenog identiteta

Jednodnevno savetovanje sa ciljem rasvetljavanja problematike devastiranja spomeničkog nasleđa iz perioda socijalističke Jugoslavije i njegove eliminacije iz procesa formiranja društvenog identiteta u savremenoj Srbiji, održano je u Užicu u subotu, 1. decembra.

Organizatori, kulturne asocijacije Akademska grupa iz Užica, Kulturklammer i Yustat iz Beograda, kao i užički Narodni muzej, žele da podsete stručnu i najširu javnost da je potpuni raskid sa socijalističkom prošlošću, supresija sećanja, eliminacija nasleđa iz aktuelnih društvenih tokova i negiranje sistema vrednosti iz pomenutog perioda ono što karakteriše dominirajući javni diskurs u Srbiji u prvoj fazi formiranja nacionalne države nakon raspada nekadašnje SFRJ. Upravo zato, valorizacija nasleđa socijalističkog perioda, koja bi omogućila identifikovanje adekvatnih pristupa u njegovoj zaštiti i razvoju, nameće se kao prvi korak u procesu njegovog uključivanja u savremeni život zajednice.

Organizatori žele da omoguće i učine legitimnim pokretanje javnog dijaloga i otvaranje prostora za konstruktivnu debatu na datu temu. Time će, uvereni su, omogućiti preispitivanje ključnih faktora u procesu formiranja savremenog društvenog identiteta zasnovanih na negiranju ili neobjektivnoj afirmaciji socijalističkog vrednosnog sistema i kulturnih obrazaca baziranih na njemu.

Iz istorijske perspektive, epoha građenja socijalizma je nedavna prošlost, pa je njen nasilan zaborav danas nemoguć, jer su matrice društvenog sistema vrednosti i dalje važeće, naročito u javnom životu. Da bismo, dakle, shvatili kako gradimo današnje obrasce ponašanja, moramo ne samo preispitivati šta je od starog sistema ostalo, već omogućiti uravnotežen odnos prema tom periodu javnog i privatnog života time što ćemo najpre ukazati na sistematično zapostavljanje i negiranje njegovog kulturnog i društvenog značaja, koje je dovelo do propadanja, u ekstremnim slučajevima i uništavanja spomenika kulture…

Memorijali, spomenici i ostala svedočanstva socijalističkog perioda izgubila su prvobitnu funkciju u javnom životu, njihov je značaj marginalizovan, a u pojedinim slučajevima su čak prepuštena fizičkom propadanju i devastaciji ili čak fizičkom uklanjanju iz prostorno-ambijentalnih celina čiji su sastavni deo nekada činili (uklanjanje spomenika Josipa Broza Tita sa centralnog gradskog trga u Užicu i njegovo prepuštanje fizičkom propadanju, predstavlja flagrantan primer takve prakse). Pored toga, priče, istorije i sećanja lokalnog stanovništva koja se vezuju za dati period nemaju gotovo nikakvu ulogu u građenju savremenog identiteta.

U datom kontekstu, razmatranje modela i mogućih rešenja za kritičko preispitivanje i vrednovanje socijalističke prošlosti i njenog nasleđa doprineće njegovoj integraciji u proces savremenog razvoja društva i olakšati samoj državi donošenje sistemskih mera koje će hroničarima, kustosima, muzeolozima, sociolozima i antropolozima omogućiti da se bave ovim fenomenima, a konzervatorima da rade na zaštiti spomenika kulture iz ovog razdoblja.

Materijalna i nematerijalna obeležja različitih istorijskih perioda i pripadajućih kulturnih modela i sistema vrednosti oduvek su imala važnu ulogu u formiranju identiteta pojedinca i zajednice. S druge strane, njihova uloga i značaj u oživljavanju kolektivnog sećanja u najvećoj meri zavise od načina interpretacije i odnosa društva prema njihovom očuvanju i uključivanju u savremeni život. Učesnici savetovanja bili su profesori univerziteta, istoričari, kustosi, istraživači i kulturni radnici iz Užica, Beograda i Novog Sada.

Savetovanje je deo složenog programa prvog kreativnog klastera u ovom delu Srbije - Open Arc Theatre – Program ambijentalnih scena Užice (www.openarcfest.org) – koji realizuje Academica Group iz Užica uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije.